جلسه ششم
========
تقطیع به ارکان
------------------
- متحد الارکان
- مختلف الارکان
هدف از تقطیع به ارکان ، مشخص کردن تعداد هجاهای سازنده هر افاعیلِ عروضی است .
در عروض علمی ، اصل ، بر یکسان بودن افاعیل هر رکنِ وزنی می باشد تا بتوان با انتخاب افاعیل ، وزن آن شعر را معین کرد. از این رو، بعد ار مشخص کردن هجاهای هر مصراع ، آن ها را نخست، به گروه های ۴ هجایی(یعنی ۴تا ۴تا) جدا می کنند.اگر این گروه ها یکسان نبودند، ۳تا ۳تا جدا می کنند. ترکیب افاعیل یکسان را « متحدالارکان »می نامند . چنانچه باز هم یک سان و منظم نبودندبه دسته های ۴تا۳تا جدا می کنند که « وزن دوری » نامیده می شود. اگر این ترکیب هم منظم نبود ، از ۴ هجایی جدا می کنند تا به سه تایی و ۲ تایی برسند که چنین ترکیبی را « مختلف الارکان » گویند . سپس برابر شکل هجاها ، افاعیل عروضی را در زیر آن ها می نویسند و بدین ترتیب وزن شعر مشخص می گردد.
مهم ترین افاعیلی که کار برد دارند ۱۹ افاعیل است.این ۱۹ افاعیل از این قرارند
افاعیل ۱ هجایی=
فع ( -)
افاعیل ۲ هجایی=
فعَل ( ل – ) / فع لن ( – - )
افاعیل ۳ هحایی= ( – - ل) مفعول
(ل ل-)فعلن
( ل - -)فعولن
مفعولن ( – - – )
( – ل-)فاعلن
افاعیل ۴ هجایی=
( – ل- - )فاعلاتن
( - –ل -)مستفعلن
(ل – --)مفاعیلن
(ل ل - ل)فعلات
(ل – ل-)مفاعلن
(- ل ل-)مفتعلن
( – ل – ل)فاعلات
(ل ل – -)فعلاتن
( ل – – ل)مفاعیل
( – – ل ل)مستفعل
( ل – ل ل)مفاعل
از این افاعیل یک هجایی و دو هجایی فقط در پایان مصرع قرار می گیرند
افاعیلی که هجای پایانی آن هاکوتاه است در آخرمصرع قرار نمی گیرند
بقیه افاعیل هم در اول و هم در وسط و هم در پایان شعر قرار می گیرند
===============
وقتی که هجا ها را مرز بندی کردیم ودسته های منظم ۴ تایی و یا ۳تایی را مشخص نمودیم باید افاعیل مناسب آن را برابر تعداد هجاها بخوانیم
البته باید مدتی تمرین بکنیم تا افاعیل را خوب تشخیص بدهیم.

:تمرین

ارکان عروضی زیر را مشخص کنید
– / ل – -/ – – – / – ل – – /ل – – -/- – ل ل
البته هر قدر بیشتر تمرین کنید در تشخیص افاعیل یا ارکان عروضی مسلط تر خواهیدشد .

اندیشه خود را به یادگار بگذارید

- لطفاً به صورت فارسی بنویسید